Η σημασία του αθλητισμού και της άσκησης για το παιδί

Ο αθλητισμός και η άσκηση ανήκουν σε εκείνες τις φυσικές δραστηριότητες που ενισχύουν την ανάπτυξη των παιδιών όχι μόνο σε σωματικό επίπεδο μαθαίνοντας νέες ικανότητες, αλλά τους δίνουν την ευκαιρία να εκφραστούν και να ξεκινήσουν το μεγάλο ταξίδι της ανακάλυψης του εαυτού και της ταυτότητας τους ενώ οδηγούνται σταδιακά προς την ενηλικίωση, έχοντας ως εφόδιο μια σειρά από ηθικές αξίες απαραίτητες για την ολοκλήρωση της προσωπικότητας τους. Η συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες και άλλες μορφές άσκησης μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη σωματική, πνευματική, ψυχολογική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Σε αυτό το άρθρο θα ρίξουμε μια ματιά όχι μόνο σε εκείνα τα προφανή οφέλη του αθλητισμού στην υγεία των παιδιών αλλά και στο πως η ενασχόληση με τα σπορ και την άσκηση προωθούν την ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού και οδηγούν στην έκφραση θετικότερων μορφών συμπεριφοράς.

Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη μέσω του αθλητισμού και της άσκησης:

Ομαδικότητα και φιλία: Η συμμετοχή σε μια αθλητική ομάδα ή ένα σύλλογο δίνει την ευκαιρία στο παιδί να γίνει μέλος σε μια ακόμα μικρή κοινωνία, εκτός του σχολείου, κάνοντας νέες φιλίες, οι οποίες πιθανόν να κρατήσουν μια ολόκληρη ζωή. Στην προπόνηση/ μάθημα τα παιδιά αλληλεπιδρούν με τους συνομήλικους τους με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι  αυτό συμβαίνει στο χώρο του σχολείου. Έτσι, οι επικοινωνιακές τους δεξιότητες ενισχύονται, κάτι το οποίο είναι πολύ σημαντικό στις μέρες μας, μιας και οι face-to- face επαφές των παιδιών είναι περιορισμένες εξαιτίας της υπερβολικής χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media). Ακόμα, ο αθλητισμός και η άσκηση προσφέρουν πολύτιμα μαθήματα ομαδικής συμπεριφοράς  και συνεργασίας καθώς τα παιδιά διδάσκονται στο να βάζουν τον εαυτό τους πολλές φορές σε δεύτερη μοίρα για το καλό της ομάδας. Αυτές οι καθημερινές καταστάσεις ενισχύουν την ανάπτυξη της αίσθησης του «ανήκειν» στο παιδί.

Μαθαίνω να χάνω: Ένα από τα πιο σημαντικά μαθήματα στη ζωή του παιδιού αφόρα την αποδοχή και τη διαχείριση της ήττας. Η φύση του αθλητισμού είναι τέτοια που πάντα υπάρχει ένας νικητής και ένας χαμένος και η εμπειρία του να βρίσκεται κανείς είτε στη μία είτε στην άλλη θέση είναι αρκετά πολύτιμη.  Αναπόφευκτα θα υπάρξουν πολλές περιπτώσεις όπου τα παιδιά θα γυρίσουν από έναν αγώνα ή ένα παιχνίδι ως ηττημένα, αλλά είναι σημαντικό για αυτά να καταλάβουν πως το να χάνεις δεν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να ντρέπεσαι. Μαθαίνοντας να ελέγχουν τα συναισθήματα τους μετά από την ήττα, τα παιδιά αναπτύσσουν την πνευματική ανθεκτικότητα που θα χρειαστούν στη ζωή τους καθώς μεγαλώνουν. Στο κάτω κάτω η ζωή είναι γεμάτη εμπόδια και το να είναι σε θέση κάποιος να τα αντιμετωπίζει με αξιοπρέπεια είναι ένα πολύτιμο μάθημα ζωής που αθλητισμός προσφέρει και πάντα πρόσφερε.

Πειθαρχία και σεβασμός για τους ανωτέρους: Στο χώρο του αθλητισμού υπάρχουν κανόνες οι οποίοι θέτονται από τα πρόσωπα εξουσίας (προπονητές, εφόρους, διαιτητές). Το να ακολουθεί κανείς αυτούς τους κανόνες προϋποθέτει την ύπαρξη πειθαρχίας και σεβασμού απέναντι σε οποιαδήποτε απόφαση παρθεί από ένα άτομο που είναι πιο έμπειρο και διαθέτει περισσότερη γνώση πάνω στο αντικείμενο από το νεαρό αθλητή/ αθλήτρια. Τα παιδιά μέσω της ενασχόλησης με τον αθλητισμό και την άσκηση μαθαίνουν  να σέβονται αυτούς που βρίσκονται πιο ψηλά στην ιεραρχία του εκάστοτε αθλήματος, ακόμα και όταν διαφωνούν, καθώς αντιλαμβάνονται πως με αυτό τον τρόπο αναπτύσσονται απαραίτητες ικανότητες και τα ίδια βελτιώνονται σταδιακά. Αυτός είναι και ένας από τους τρόπους που ο αθλητισμός λειτουργεί υποστηρικτικά στη ζωή του παιδιού το οποίο έχει ήδη έρθει σε επαφή με αντίστοιχες φιγούρες εξουσίας στο σχολείο και την οικογένεια.

Επιμονή, αφοσίωση και υπομονή: Μέσα από τον ανταγωνισμό, τα παιδιά μπορούν να αναπτύξουν τα ατομικά τους κίνητρα με σκοπό την αυτοβελτίωση και την αποφυγή της αποτυχίας. Δουλεύοντας σκληρά σε κάθε προπόνηση ή μάθημα και μένοντας συγκεντρωμένα σε ένα στόχο, τα παιδιά «χτίζουν» την επιμονή τους, μαθαίνουν τη σημασία της υπομονής και τελικά αντιλαμβάνονται πως η σκληρή δουλειά πραγματικά προσφέρει ανταμοιβές. Κάτι τέτοιο δεν αφορά αποκλειστικά τον κόσμο των σπορ καθώς η επίτευξη στόχων στη ζωή μας είναι κάτι που απαιτεί αφοσίωση και προσπάθεια για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Υπάρχουν έρευνες που έχουν αποδείξει ως η μακροχρόνια αφοσίωση στον αθλητισμό και την άσκηση έχει θετικό αντίκτυπο στη συμπεριφορά του παιδιού αναφορικά με το σχολείο και τον ακαδημαϊκό τομέα γενικότερα. Τα παιδιά έχουν την τάση να εφαρμόζουν τις ίδιες αρχές που μαθαίνουν μέσω του αθλητισμού και της άσκησης στο σχολικό περιβάλλον. Μέσα από αυτό το πρίσμα , ο αθλητισμός και η άσκηση είναι σε θέση να προωθήσουν τις εκπαιδευτικές φιλοδοξίες των παιδιών και να ανοίξουν το δρόμο προς την ακαδημαϊκή επιτυχία.

Αυτοεκτίμηση: Η ενασχόληση με τον αθλητισμό και την άσκηση μπορεί να αποδειχθεί ιδιαιτέρως ωφέλιμη για την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση των παιδιών ακόμα και όταν δεν τα καταφέρνουν ιδιαίτερα σε κάτι. Τα καλά λόγια και οι έπαινοι που το παιδί θα ακούσει από τον προπονητή/τρια του μετά το τέλος μια προπόνησης ή ενός αγώνα, η αγκαλιά και η χειραψία από τον συναθλητή ή συμπαίκτη μετά από μια πετυχημένη ενέργεια βοηθούν στην ανάπτυξη της ταυτότητας του μικρού αθλητή/ αθλήτριας καθώς με αυτό τον τρόπο ενισχύονται πνευματικές ικανότητες  και αναπτύσσεται το αίσθημα της αυτοπεποίθησης. Από την άλλη πλευρά, είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά να συγκεντρώνουν την προσοχή τους στο πόσο διασκεδάζουν με τη συμμετοχή τους σε έναν αγώνα ή ένα παιχνίδι ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Εάν τα παιδιά γίνουν υπέρ- ανταγωνιστικά και η αυτοεκτίμηση τους  εξαρτάται αποκλειστικά από το νικηφόρο αποτέλεσμα, τότε ελλοχεύει ο κίνδυνος απώλειας της αυτοπεποίθησης τους. Για αυτό το λόγο και ο ρόλος των γονέων είναι σημαντικός, καθώς είναι αυτοί που αναλαμβάνουν να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να αθλούνται και να χαίρονται με αυτό που κάνουν ακόμα και όταν δεν γυρνούν στο σπίτι ως νικητές.

Ο αθλητισμός ως ενισχυτής διάθεσης : Η συμμετοχή στον αθλητισμό και την άσκηση αποτελεί, γενικά, μια ευχάριστη συναισθηματική εμπειρία και τα παιδιά που είναι ενεργά σωματικά χαρακτηρίζονται από μια θετική διάθεση. Η ενίσχυση αυτή που προσφέρει ο αθλητισμός δεν είναι κάτι το παροδικό. Το να κάνει ένα παιδί αυτό που αγαπά και απολαμβάνει τακτικά στη ζωή του ενισχύει το «ευ ζην» και του παρέχει την απαραίτητη ενέργεια προκειμένου να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του. Μόνο μερικές μέρες την εβδομάδα αρκούν για να είναι τα παιδιά χαρούμενα κάθε μέρα. Υπάρχουν μάλιστα έρευνες που δείχνουν πως τα άτομα εκείνα που δεν είναι δραστήρια έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν συμπτώματα κατάθλιψης στο μέλλον. Ο αθλητισμός και η άσκηση προστατεύουν τα παιδιά όχι μόνο από ψυχικές διαταραχές αλλά και από αποκλίνουσες συμπεριφορές που συχνά εμφανίζονται στην εφηβεία και σχετίζονται με την κατάχρηση ουσιών όπως ο καπνός και το αλκοόλ.

 

Οφέλη στη σωματική υγεία του παιδιού:

Σωματική σύνθεση και βάρος: Έρευνες έχουν δείξει πως τα παιδιά που ασχολούνται με έντονη φυσική δραστηριότητα έχουν πιο ανεπτυγμένο μυϊκό σύστημα και λιγότερο λίπος. Κρατήστε στο μυαλό σας πως η ύπαρξη άπαχης μάζας βοηθά στην καύση περισσότερων θερμίδων από τον οργανισμό, οπότε η ενασχόληση με τον αθλητισμό και την άσκηση μπορεί να οδηγήσει στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης παχυσαρκίας.

Χτίζοντας μια υγιή καρδιά: Η μείωση του σωματικού λίπους χάρη στην συμμετοχή σε κάποιο άθλημα ή μορφή άσκησης οδηγεί και στην καλύτερη φροντίδα της καρδιάς, μειώνοντας έτσι και τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων. Μια έρευνα στην οποία συμμετείχαν μαθητές Λυκείου που ξεκίνησαν την ενασχόληση με κάποιο άθλημα , εκτός σχολείου παρουσίασαν καλύτερη φυσική κατάσταση  και καλύτερη υγεία της καρδιάς σε σύγκριση με τα παιδιά που ασχολούνταν μόνο με τη το μάθημα της φυσικής αγωγής στο σχολείο.

Δυναμώνοντας τα οστά: Ο αθλητισμός και η άσκηση έχουν θετικό αντίκτυπο και στην καλή υγεία των οστών. Η έντονη φυσική δραστηριότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να οδηγήσει στη βελτίωση της πυκνότητας των οστών, γεγονός πολύ σημαντικό ιδιαίτερα για τα κορίτσια.

Για έναν υγιή ενήλικα: Τέλος, τα δραστήρια παιδιά μεγαλώνοντας γίνονται δραστήριοι ενήλικες. Ο αθλητισμός και η άσκηση αποτελούν την καλύτερη προστασία ενάντια σε χρόνιες παθήσεις , άρα η ενασχόληση με αθλητικές δραστηριότητες μπορεί να αποτελέσει το κλειδί στην ανάπτυξη και τη διατήρηση μια καλής υγείας αλλά και την προώθηση της μακροζωίας.

 

Ελεάνα Κοκκίνη

Ψυχολόγος ΑΠΘ

Αθλητική Ψυχολόγος (MSc Sport and Exercise Psychology)

Mental Performance Coach

 

 

 

Πηγές:

Blumenthal, Babyak, Doraiswamy, Watkins, Hoffman, Barbour, & Hinderliter, (2007). Exercise and pharmacotherapy in the treatment of major depressive disorder. Psychosomatic Medicine, 69(7), 587.

Kann, L. (2016). Youth risk behavior surveillance — United States, 2015.

Rosewater, A. (2009). Learning to play and playing to learn: Organized sports and educational outcome. The Education Digest, 75(1), 50.

Rosewater, A. (2010). Organized sports and the health of children and youth. Prepared for Team Up for Youth.

Warburton, Nicol, & Bredin, (2006). Health benefits of physical activity: the evidence. Canadian medical association journal, 174(6), 801-809.